Όλη η ιστορία ξεκινάει 100 χρόνια πριν περίπου, με την Ελληνοτουρκική σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών το 1923. Τότε πάνω από 60 οικογένειες της περιοχής της Κωνσταντινούπολης και 30 από την Μικρασία αρχίζουν το μεγάλο ταξίδι του ξεριζωμού. Το 1924 οι άνθρωποι αυτοί φθάνουν στην περιοχή Οίον Δεκελικόν. Η περιοχή αυτή επρόκειτο για μια έκταση γεμάτη δάση, η οποία μαρτυρείται σε αρχαίες επιγραφές και κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας λ.χ στον Όμηρο. Η τοποθεσία Οίον δεν διευκρινίζεται γεωγραφικά ακριβώς στα αρχαία κείμενα. Αυτό που έχει ερευνηθεί είναι ότι η περιοχή αυτή κατά τα αρχαία χρόνια αποτελούσε έναν δήμο στην περιοχή της Δεκέλιας στην οποία είχε εγκατασταθεί η φατριά των Δημοτιονιδών. Ο συγκεκριμένος δήμος είχε έκταση από την περιοχή της Δεκέλιας, τις Αφίδνες και τον σημερινό Άγιο Στέφανο. Σ εαυτόν το Δήμο έδρασε και η Ιπποθοωντίδα φυλή όπου συνεισέφερε με πολεμιστές στον Μιλτιάδη κατά την μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ.. Στην υστεροβυζαντινή περίοδο η περιοχή αυτή γεμίζει με νέους αλβανόφωνους πληθυσμούς, ενώ στα οθωμανικά χρόνια με την μαζική έλευση των Αρβανιτών και η περιοχή «βαπτίζεται» στα αρβανίτικα ως Μπουγιάτι μάλλον χάριν του Μπογιάτ-Αγά Οθωμανού αξιωματούχου.
Κατά τον 19ο αιώνα σύμφωνα με τον Διονύσιο Σουρμελή η περιοχή χάνει την αρχαιοπρεπή ονομασία της και υιοθετεί την ονομασία Άγιος Μερκούριος χάριν του πολιούχου αγίου. Στις επίσημες δε απογραφές του οθωνικού βασιλείου η περιοχή σημειώνεται ως Σπατατζίκι του Δήμου Μαραθώνα καταγράφοντας περίπου 100 κατοίκους. Η περιοχή λοιπόν αυτή εκτείνονταν από την περιοχή του σημερινού Αγίου Στεφάνου και της Ανοίξεως. Το 1924 η κυβέρνηση Βενιζέλου και η Επιτροπή Αποκαταστάσεως των Προσφύγων επέλεξε οι προαναφερόμενες οικογένειες των Κωνσταντινουπολιτών, Μικρασιατών αλλά και Ποντίων μετέπειτα να εγκατασταθούν σε εκείνη την περιοχή όπου δεν υπήρχε τίποτε άλλο παρά ένας σιδηροδρομικός σταθμός με την ονομασία «Οίον». Λίγα χιλιόμετρα κοντά τους υπήρχαν επίσης Έλληνες αυτόχθονες ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής αρβανίτικης καταγωγής οι οποίοι ζούσαν στον συνοικισμό Μπογιάτι. Το Μπογιάτι εκτείνονταν από τη σημερινή Άνοιξη μέχρι τις παρυφές του σημερινού Αγίου Στεφάνου.
Οι ανταλλάξιμες οικογένειες των χαμένων πατρίδων έφτιαξαν τον δικό τους συνοικισμό χτίζοντας τις πρώτες παράγκες και παραπήγματα γύρω από τις γραμμές του ΟΣΕ. Ο νέος συνοικισμός αυτός ονομάστηκε Νέο Μπογιάτι. Το Νέο Μπογιάτι άρχισε να χτίζεται με μεράκι και πολύ κόπο αφού οι νέοι κάτοικοί του με τα ελάχιστα υπάρχοντά τους ξεκίνησαν από πολύ χαμηλά ώστε να κατορθώσουν να δημιουργήσουν μια ξεχωριστή κοινότητα μαζί με το Παλαιό Μπογιάτι αποσχίζοντας από τον Δήμο Μαραθώνα. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι σε πρωτογενείς πηγές μέχρι τον Μεσοπόλεμο είναι ελλιπής έως ανύπαρκτη η αναφορά στην τοποθεσία Άγιος Στέφανος. Το πρώτο ρυμοτομικό σχέδιο για τον συνοικισμό αρχίζει και φτιάχνεται λίγα χρόνια πριν το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1954 το Νεό (Αγιος Στέφανος) και Παλαιό (Άνοιξη) Μπογιάτι διαχωρίστηκαν και αποτέλεσαν ξεχωριστές κοινότητες.
Η περιοχή του Αγίου Στεφάνου λοιπόν έχοντας λάβει την ονομασία της από τον Άγιο Στέφανο της Ανατολικής Θράκης αποτέλεσε κοινότητα τα έτη 1929 έως 1995, ενώ από το 1995 έως το 2010 ήταν ξεχωριστός δήμος. Από το 2010 έως και σήμερα ο Άγιος Στέφανος αποτελεί δημοτική κοινότητα του Δήμου Διονύσου στα βόρεια προάστια της Αττικής.
ΠΗΓΕΣ
- Αρχείο Δήμου Διονύσου.
- Αρχείο Δημοτικής Κοινότητας Αγίου Στεφάνου
ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΤΡΥΦΤΟΣ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
